C.4 Zakup i transport głuszców z hodowli krajowych

  • Drukuj

Założenia programu czynnej ochrony głuszca w Borach Dolnośląskich oraz w Puszczy Augustowskiej opierają się na zasilaniu ginącej populacji tego gatunku osobnikami pochodzącymi z hodowli krajowych oraz translokacji ptaków dzikich z Białorusi. W ramach projektu w II lub III kwartale 2013 roku, oraz III kwartale w latach 2014-2017 zakłada się zakup łącznie 220-285 młodych (2- lub 3-miesięcznych) osobników głuszca pochodzących z krajowych hodowli. (Ze względu na niepełną przewidywalność możliwości uzyskania odpowiedniej liczby ptaków w kolejnych latach przyjęto zakres liczebności, a nie dokładną liczbę ptaków). W Borach Dolnośląskich, w Nadleśnictwie Ruszów łącznie zostanie wsiedlonych 150-185 ptaków, czyli w kolejnych latach 2013-2017 maksymalnie: 45, 45, 45, 50 osobników) .W Puszczy Augustowskiej ( planowane są wsiedlenia w nadleśnictwach: Głęboki Bród (2013 r. - maksymalnie 15 osobników), Pomorze (2014 r. - maksymalnie 20 osobników), Płaska (2015 r. - maksymalnie 20 osobników) i Augustów (2016 r. - maksymalnie 20 osobników i 2017 r. – 25 osobników), łącznie 70-100 ptaków). Wsiedlenia w Borach Dolnośląskich realizowane będą w rejonie tokowiska czynnego jeszcze w początku ubiegłej dekady, natomiast w Puszczy Augustowskiej wsiedlenia prowadzone będą na terenie dwóch opuszczonych w ostatnich latach tokowisk w nadleśnictwach Głęboki Bród oraz Plaska, w celu odbudowy sieci tokowisk na terenie puszczy, a w kolejnych latach w rejonie czynnych tokowisk w nadleśnictwach Pomorze oraz Augustów, w celu zwiększenia liczby ptaków na aktualnie czynnych tokowiskach. W ramach projektu zakłada się zakup ptaków ze wszystkich funkcjonujących w Polsce hodowli głuszca (Park Dzikich Zwierząt w Kadzidłowie, Nadleśnictwo Wisła oraz Nadleśnictwo Leżajsk). Planowane do wsiedleń ptaki odchowane będą dwoma metodami: metodą wolierową w nadleśnictwach Wisła oraz Leżajsk oraz opracowaną przez dr A. Krzywińskiego metodą „born to be free". W metodzie tej młode ptaki od pierwszych dni życia bytują w warunkach naturalnych samodzielnie zdobywając naturalny pokarm, korzystają z nieograniczonej swobody ruchowej, a współdziałając z matką uczą się unikania drapieżników, a także zachowań socjalnych. Rola umieszczonej w wolierze głuszycy-matki polega na ostrzeganiu piskląt przed drapieżnikami oraz na ich ogrzewaniu w okresie, kiedy nie mają jeszcze wykształconego mechanizmu termoregulacji. Młode ptaki do pewnego wieku mogą przez niewielkie wejście (zbyt małe dla samicy) swobodnie wchodzić do woliery oraz ją opuszczać. Kiedy pisklęta są już w pełni opierzone i lotne przewożone są wraz z matką na teren planowanego wsiedlenia, przy czym dorosła głuszyca pozostaje z nimi aż do rozpoczęcia naturalnej dyspersji młodych, przypadającej na październik (Krzywiński i Kobus, 2008, 2009). Wyniki badań telemetrycznych młodych głuszców odchowanych i wsiedlonych metodą „born to be free" w pilotażowym programie restytucji populacji głuszca w Nadleśnictwie Ruszów (Bory Dolnośląskie) wykazały, że po 11 miesiącach przeżywalność ptaków jest bardzo wysoka i wynosi 80% (Merta et al., 2011). Ponieważ hodowla, gdzie głuszce odchowywane są metodą „bom to be free" nie posiada technicznych możliwości wyprodukowania zakładanej do wsiedlenia w ramach niniejszego projektu liczby ptaków, dodatkowo zakłada się wykorzystanie ptaków z pozostałych dwóch hodowli krajowych, bazujących na udoskonalanym, w dużej mierze naturalnym sposobie odchowu. Hodowane tam ptaki po wypierzeniu przenoszone są do wolier adaptacyjnych, gdzie przyzwyczajają się do naturalnego biotopu. Od początku wszystkim pisklętom podawany jest naturalny pokarm zwierzęcy i roślinny, uzupełniany niewielkimi ilościami pokarmów wysokobiałkowych. Na kilka tygodni przed wypuszczeniem ptaków przechodzi się na wyłączne odżywianie ich karmą naturalną. Ponadto pisklętom przeznaczonym do życia na wolności do minimum ograniczany jest kontakt z człowiekiem. Przeżywalność tak odchowanych ptaków po 11 miesiącach pilotażowego programu restytucji populacji głuszca w Nadleśnictwie Ruszów wynosiła 40% (Merta et al., 2011). Przeżywalność głuszców w dotychczasowych programach restytucji prowadzonych w krajach Unii Europejskiej wynosiła 10-20% rocznie, a główną przyczyną upadków było drapieżnictwo (Klaus i Graf, 1998; Storch, 2007; Straus and Sodeikat, 2008) oraz nieprzystosowanie do warunków naturalnych, m.in. brak umiejętności pobierania naturalnego pokarmu (Seiler et al., 2000; Walker 2010). Jednakże głuszce te pochodziły głównie ze sztucznych hodowli (brak kontaktu z naturalnym biotopem, sztuczna karma) i w porównaniu z ptakami dzikimi wykazywały liczne zmiany morfologiczne (mniejsze serce, płuca i wątroba, krótszy przewód pokarmowy i jelito ślepe), fizjologicznych (gospodarka wodna i azotowa) oraz behawioralnych (Liukonnen et al. 2000; Hakkanson 2007). Różnice te spowodowane były niską aktywnością ruchową, nienaturalną karmą oraz długotrwałym stresem ptaków hodowlanych i skutkowały m. in. wolniejszym podrywaniem się do lotu oraz mniejszym dystansem ucieczki w porównaniu z ptakami dzikimi (Putaala and Hissa, 1995; Pis, 2004). Ptaki przetransportowane będą w jednorazowych opakowaniach transportowych, w możliwie najkrótszym czasie (minimalizacja stresu) przez specjalistyczną firmę posiadającą uprawnienia do przewozu dzikich zwierząt, pod nadzorem specjalisty posiadającego certyfikat UE w tej dziedzinie. Aby wykluczyć przeniesienia chorób z hodowli na ptaki dzikie, przed transportem ptaki z hodowli poddane zostaną kompleksowym badaniom weterynaryjnym (bakteriologicznym, parazytologicznym oraz mykologicznym), a na podstawie wyników lekarz weterynarii zadecyduje o możliwości ich przemieszczenia . W ostatnich kwartałach lat 2012-2016 matki młodych ptaków odchowanych metodą „born to be free" odwiezione zostaną do hodowli (obecność matek w terenie restytucji aż do momentu naturalnej dyspersji młodych jest niezbędna ze względu na metodykę odchowu i wsiedlania). Ze względu na brak uprawnień oraz właściwego sprzętu usługa transportu specjalistycznego oraz utylizacji opakowań jednorazowych zostanie zlecona na zewnątrz.

Dolnośląska populacja głuszca ze względu na krytycznie niską liczebność, złą kondycję genetyczną oraz brak możliwości naturalnej rekolonizacji (populacja izolowana) znajduje się na granicy wymarcia, a jedyną możliwością jej zachowania jest zasilenie przy pomocy osobników z zewnątrz (Rutkowski 2005, Merta et al. 2007, 2011). Wsiedlanie ptaków jest jedynym sposobem zachowania populacji głuszca w Puszczy Augustowskiej, gdzie wiosną 2011 r. liczebność wyniosła 30-40 osobników, a tempo wymierania w okresie ostatnich 15 lat wyniosło 7% rocznie (Zawadzki and Zawadzka 2011). Krajowy Program Ochrony Populacji Głuszca (2001) zaleca, aby programy restytucji i reintrodukcji gatunku wdrażane były w pierwszej kolejności na obszarach , gdzie zachowały się jeszcze szczątkowe populacje głuszca, lecz ich liczebność jest zbyt mała, aby miały one potencjalną szansę na naturalny wzrost liczebności.

W Polsce oraz w Europie Zachodniej i Środkowej liczebność oraz zasięg występowania populacji głuszca na przestrzeni ostatnich dziesięcioleci drastycznie się zmniejszyły, tak więc zgodnie z wytycznymi Grupy Specjalistów ds. Kuraków Światowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów (Grouse - Status Survey and Action Plan 2006-2010) oraz Grupy ds. Reintrodukcji światowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów (IUCN Re-introduction Group) osobniki z tamtejszych dzikich populacji nie mogą stanowić źródła ptaków do programów restytucji i reintrodukcji. Dlatego też planowana w ramach projektu restytucja gatunku opiera się na ptakach pochodzących z Białorusi, ptaków białoruskich i janowskich oraz ptaków białoruskich i augustowskich utrzymywanych obecnie w hodowlach krajowych, oraz ptakach dzikich odłowionych na Białorusi. Badania genetyczne głuszca w Polsce wykazały, że krajowe populacje nizinne są najbliższe genetycznie populacjom białoruskim (Rutkowski et al., 2005; 2011).