Czynna ochrona nizinnej populacji głuszca.

Szczegóły

Kategoria: Wspólne projekty

Opublikowano: niedziela, 17, marzec 2013 16:37

Odsłony: 30972

Czynna ochrona nizinnej populacji głuszca (Tetrao urogallus L.) na terenie Borów Dolnośląskich i Puszczy Augustowskiej

Cele projektu:
Projekt obejmuje kompleksowe działania z zakresu czynnej ochrony nizinnych populacji głuszca (Tetrao urogallus) na terenie Borów Dolnośląskich oraz w Puszczy Augustowskiej. W Borach Dolnośląskich, gdzie w 2008 r. żyło tylko kilka osobników, w 2009 r. rozpoczęto pilotażowy program restytucji gatunku w ramach którego wypuszczono 76 ptaków pochodzących z hodowli krajowych. W Puszczy Augustowskiej w ciągu ostatnich 15 lat tempo spadku liczebności wynosiło ponad 7% rocznie, a liczebność populacji w roku 2011 wynosiła 16 kogutów, czyli łącznie ok. 30-40 osobników. Postępujący na obydwu terenach spadek liczebności wpływa na silne ograniczenie zmienności genetycznej wskutek dryfu genetycznego oraz wzrostu stopnia izolacji tokowisk i poszczególnych stanowisk głuszca. W Polsce głuszec objęty jest ochroną gatunkową. Znajduje się również w „Polskiej czerwonej księdze zwierząt” jako gatunek skrajnie zagrożony (Kategoria CR), oraz w I załączniku Dyrektywy Ptasiej, przez co brany jest pod uwagę przy tworzeniu obszarów specjalnej ochrony ptaków w sieci Natura 2000. Jest gatunkiem kwalifikującym dla Puszczy Augustowskiej PLB200002 oraz dla Borów Dolnośląskich PLB020005.

Wykonano wnikliwą analizę przyczyn regresu głuszca na omawianych terenach, a zaplanowane przedsięwzięcia mają na celu eliminację bądź łagodzenie tych zagrożeń. Za najważniejsze problemy uznano: (1) krytycznie niską liczebność, złą kondycję genetyczną oraz izolację dolnośląskiej i augustowskiej populacji głuszca; (2) przekształcenie środowiska bytowania gatunku (3) nadmierną presję drapieżników, oraz (4) nasilającą się antropopresję. Wszystkie zaplanowane działania zgodne są z Krajowym Planem Ochrony Głuszca, oraz zaleceniami Grupy Specjalistów ds. Reintrodukcji Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody (IUCN). Celem projektu jest odbudowa szczątkowych, nizinnych populacji głuszca na terenie Borów Dolnośląskich oraz Puszczy Augustowskiej poprzez realizację następujących zadań:

1.Odbudowa populacji i ochrona puli genowej głuszca w Puszczy Augustowskiej oraz Borach Dolnośląskich.
W celu odbudowy liczebności głuszca na obydwu obszarach realizacji projektu przeprowadzone zostaną wsiedlenia łącznie 220-285 ptaków z hodowli krajowych. Preferowanym sposobem odchowu jest metoda „born to be free”. Zgodnie z jej założeniami pisklęta od pierwszych dni życia bytują w warunkach naturalnych samodzielnie zdobywając naturalny pokarm, korzystają z nieograniczonej swobody ruchowej, a współdziałając z matką uczą się unikania drapieżników, a także zachowań socjalnych. Kiedy młode są już w pełni opierzone i lotne przewożone są wraz z matką na teren planowanego wsiedlenia, przy czym dorosła głuszyca pozostaje z nimi aż do rozpoczęcia naturalnej dyspersji młodych. Przed wsiedleniem ptaki poddane zostaną kompleksowym badaniom weterynaryjnym, od wszystkich osobników pobrany zostanie materiał do badań genetycznych. Przystosowanie wypuszczanych ptaków do warunków lokalnych odbywać się będzie na specjalnych powierzchniach adaptacyjnych, gdzie głuszce chronione będą przed presją drapieżników (woliery adaptacyjne, fladry, elektryzator), oraz dokarmiane pokarmem naturalnym. Planuje się również translokować 60-80 dzikich ptaków z Białorusi. Do wsiedleń zostaną użyte osobniki podgatunku Tetrao urogallus major, potomstwo ptaków z krajowych populacji nizinnych oraz z populacji białoruskiej. Na terenie Puszczy Puszczy Augustowskiej zostanie założona hodowla głuszca.

2.Monitoring populacji głuszca
W ramach projektu planuje się monitoring telemetryczny ok. 40-50% wypuszczanych głuszców przy pomocy nadajników radiotelemetrycznych VHF oraz GPS typu „back-pack” posiadających czujniki aktywności oraz śmiertelności. Zaplanowany sprzęt telemetryczny posiadał będzie mechanizm gwarantujący, że po wyczerpaniu baterii, mocowanie rozpada się, uwalniając ptaka od nadajnika. Dane uzyskane w wyniku pomiarów telemetrycznych pozwolą na określenie (1)  przeżywalności wsiedlanych głuszców, oraz ewentualnych przyczyn śmiertelności; (2) areałów bytowania i preferencji siedliskowych głuszca oraz sezonowej zmienności tych parametrów; (3) zasięgu i rozmiaru ewentualnych migracji. Pozwoli to na ocenę skuteczności programu, oraz odpowiednie ukierunkowanie działań ochronnych związanych z poprawą jakości biotopu. Pomiary telemetryczne dostarczą też danych o przeżywalności i sukcesie rozrodczym ptaków odchowywanych różnymi metodami oraz translokowanych, a co za tym idzie o ich przydatności do programów restytucji gatunku. Od wszystkich wypuszczanych ptaków pobrane zostaną pióra do oznaczenia indywidualnych profili genetycznych, analizie genetycznej będą również poddane wszystkie znajdowane pióra głuszców, w celu oceny liczby dziko żyjących ptaków oraz ustalenia, czy osobniki wypuszczane w ramach programu przystąpiły do rozrodu. Monitoring populacji głuszca prowadzony będzie także metodą 2-krotnych liczeń na zapadach i tokach, oraz na podstawie informacji z kart obserwacyjnych. 

3.Redukcja liczebności ssaków drapieżnych
W ramach projektu planuje sie redukcję liczebności ssaków drapieżnych (lis, jenot, kuna, borsuk, norka amerykańska oraz szop pracz) poprzez odstrzał oraz odłów w pułapki żywołowne. Tusze pozyskanych zwierząt poddawane będą utylizacji. Ponadto przeprowadzona zostanie inwentaryzacja i kontrola zasiedlenia nor, a następnie polowania z wykorzystaniem psów norowców. Skutkowało to będzie uzyskaniem na terenach realizacji projektu docelowego zagęszczenia ssaków drapieżnych wynoszącego ok. 2 osobniki/1000 ha, zalecanego na obszarach restytucji zwierzyny drobnej oraz kuraków leśnych.

4.Poprawa jakości środowiska bytowania głuszca
W ramach projektu planuje się wykonanie następujących działań: (1) poprawa stosunków wodnych poprzez budowę urządzeń małej retencji, tj. zastawek i oczek wodnych; (2) usuwanie nadmiernej ilości podrostu i podszytu w celu odtworzenia optymalnej struktury siedliska; (3) poprawę bazy pokarmowej i osłonowej głuszca poprzez płatowe wykaszanie wysokich, mało produktywnych borówczysk; (4) znakowanie metalowej siatki ogrodzeń upraw leśnych oraz rozbieranie starych ogrodzeń w celu ograniczenia śmiertelności ptaków powodowanych kolizjami; (5) punktowe przykrywanie niebezpiecznej nawierzchni dróg leśnych żwirem (źródło gastrolitów) w celu ograniczenia śmiertelności ptaków powodowanej poranieniem przewodu pokarmowego; (6) usuwanie neofitów oraz nasadzenia borówki bagiennej w celu odtworzenia naturalnej struktury i składu gatunkowego siedliska.

5.Ograniczenie antropopresji
W ramach zadania na drogach leśnych przebiegających w sąsiedztwie czynnych tokowisk i miejsc wsiedleń ptaków planowany jest montaż szlabanów. Przy szlabanach ustawione zostaną tablice informujące o zakazie wstępu na powierzchnię objętą projektem, a na drogach leśnych tablice nakazujące zachowanie szczególnej ostrożności i zmniejszenie prędkości w celu ograniczenia płoszenia ptaków oraz wyeliminowania przypadkowych ich kolizji ptaków z pojazdami mechanicznymi. Ponieważ najczęściej uprawianą formą rekreacji w krytycznym dla populacji okresie (kwiecień-wrzesień) w Borach Dolnośląskich jest turystyka rowerowa, to w celu „skanalizowania” ruchu turystycznego z dala od ostoi głuszca planuje się budowę ścieżki pieszo-rowerowej wraz z infrastrukturą.

6.Edukacja ekologiczna i promocja projektu
W ramach podnoszenia świadomości ekologicznej, budowania społecznej akceptacji dla planowanych w projekcie działań ochronnych, oraz promocji projektu zakłada się realizację następujących zadań: (1)  seminaria inaugurujące realizacje projektu, (2) cykl szkoleń dla różnych grup wiekowych i społecznych mających wpływ na realizację zadań ochronnych; (3) wydanie publikacji informacyjno-promocyjnych dotyczących biologii i ekologii głuszca, oraz projektu; (4) produkcję 20-minutowego filmu o gatunku i projekcie, (5) upowszechnianie wyników projektu oraz jego promocję poprzez prezentacje na krajowych i międzynarodowych konferencjach, oraz (6) stworzenie i prowadzenie strony internetowej projektu. Projekt zakończy się międzynarodową konferencją na temat ochrony i restytucji populacji głuszca, oraz ze względu na jego demonstracyjny charakter wydaniem kompendium wiedzy będącego podsumowaniem wyników i doświadczeń uzyskanych w trakcie jego realizacji.

• « poprz.